Kontrola trakcji jest jednym z głównych zadań systemu decydującego, który antypoślizgowy układ uruchomić, aby następnie zarządzać jego pracą. Kiedy auto wpada w poślizg, system stabilizacji uruchamia się, zatrzymując jedno lub kilka kół i ogranicza moc oraz normuje tor jazdy. Pierwszy system stabilizacji toru został zamontowany w Mercedesie klasy S, który zjechał z taśm montażowych w 1995 roku. Wkrótce potem został wykorzystany przez BMW, Lexusa i Cadillaca. Zanim na rynku pojawił się system ESP, swój debiut miał ABS, który zapobiega ślizganiu się kół w czasie hamowania. To jednak nowsza technologia cechuje się bardziej rozbudowaną konstrukcją i bardziej skomplikowanymi obliczeniami. Elektroniczny układ stabilizacji należy do podstawowych układów, w które seryjnie wyposażone są wszystkie nowe samochody zgodnie z zaleceniami Parlamentu Europejskiego. Ponadto nowo rejestrowane pojazdy poza układem stabilizacji muszą być wyposażone w inteligentne systemy hamowania i monitorowania pasów jazdy.
Dlaczego powstał system ESP?
Pod koniec ubiegłego wieku Instytut Bezpieczeństwa Pojazdów należący do Związku Niemieckiej Branży Ubezpieczeniowej postanowił przeanalizować powody wypadków, na skutek których pasażerowie zginęli lub doznali ciężkich obrażeń. Badania wykazały, że 60% śmiertelnych wypadków było efektem bocznego uderzenia. Natomiast przyczynami pozostałego odsetka zdarzeń, w których życie tracili pasażerowie były nadmierna prędkość, gwałtowne manewry lub błędy kierowców, które przyczyniały się do wpadnięcia pojazdu w poślizg. Opierając się na wynikach przeprowadzonych badań, Instytut zalecił stosowanie w samochodach systemów bezpieczeństwa, które miały zwiększyć stabilność pojazdów w czasie jazdy. Okazuje się bowiem, że w większości wypadków kończących się śmiercią, które były wywołane przez poślizg, samochód przemierza prawie 40 metrów i znajduje się wówczas poza kontrolą kierującego. Ten czas i odcinek w zupełności wystarcza, aby system prawidłowo zadziałał i złagodził skutki wypadku, nie mówiąc o uratowaniu życia kierowcy i pasażerów. Układ stabilizacji może liczyć ponadto na wspomaganie przez system DSR. Jest to technologia wykorzystująca informacje z ESP i jeśli zajdzie konieczność jest w stanie delikatnie manewrować kierownicą poprzez silnik wspomagania kierownicy. Takie rozwiązanie kontruje moment obrotowy pojazdu, co pozwala na uzyskanie krótszej drogi hamowania, niż ma to miejsce podczas działania jedynie układu stabilizacji. Dobrym sposobem na sprawdzenie poprawności działania systemu jest tak zwany test łosia polegający na szybkiej zmianie pasa ruchu i natychmiastowym powrocie na właściwy tor jazdy. Dość szybkie upowszechnienie układów stabilizacji w samochodach spowodowane było też częstym oblewaniem wspomnianego testu przez modele renomowanych marek, w tym Mercedesa klasy A, który zaliczył najbardziej spektakularną wpadkę, dachując przy nagłej zmianie kierunku z prędkością 65 km/h.
Wady i zalety ESP
Elektroniczny system stabilizacji ma mnóstwo atutów. Układ ten łączy zalety wielu innych systemów takich jak ABS, układu kontrolującego moment obrotowy, czy elektronicznej regulacji rozkładu siły hamowania. Nie tylko zwiększa się kontrola trakcji i stabilność pojazdu, ale również w znacznym stopniu ulega poprawie bezpieczeństwo czynne. Ponadto zwiększona zostaje skuteczność hamowania. Do niewątpliwych zalet zalicza się też brak konieczności zmiany kierunku kierownicą pojazdu w czasie poślizgu. Czujniki systemu stabilizacji nieustannie monitorują wartości kąta skrętu kierownicy, ciśnienia płynu hamulcowego w przewodach, prędkości obrotowej wszystkich kół przez ABS, prędkości obrotowej wokół osi pionowej pojazdu, danej prędkości jazdy, aktualnego momentu obrotowego oraz przełożenia wybranego przez kierowcę w danej chwili, albo komputer, odpowiadający za sterowanie automatyczną przekładnią. Wykorzystywane są ponadto informacje o ciężarze pojazdu, ciśnieniu w oponach, a także różnicy w ich bieżnikach, które szacowane są w oparciu o pomiar prędkości obrotowej kół. Za wadę układu można uznać nie najniższą cenę, a także brak komunikowania jego działania poprzez światła hamowania dla innych kierowców. Nie mniej jednak warto rozważyć zakup samochodu wyposażonego w ESP, którego wpływ na bezpieczeństwo użytkowników jest niebagatelne. Warto podkreślić, że w zależności od producenta, układ może nosić różne nazwy. W Alfie Romeo i Nissanie będzie to VDC, w Maździe DSC, a przykładowo Honda i Hyundai wyposażone są w system zwany VSA.
Jak zachować się podczas uruchomienia elektronicznego systemu stabilizacji?
Działanie układu ESP jest niezależne od działań kierowcy. Jedynym zadaniem osoby prowadzącej auto jest skręcenie w odpowiednią stronę. Przy nadsterowności dobrze jest skręcić w kierunku przeciwnym niż zakręt, jednak nie do oporu. Jeśli zachodzi podsterowność, trzeba nieznacznie zmniejszyć skręcanie, aby pojechać szerzej po zakręcie. Pozostałą pracę wykonuje wspomniany system. Jeśli jednak poślizg jest spory i opanowanie go sprawia trudności, koniecznie trzeba wcisnąć hamulec i zwolnić go dopiero po odzyskaniu kontroli nad samochodem albo po jego zatrzymaniu się. W pojeździe wyposażonym w układ stabilizacji należy unikać kontrowania, ponieważ gwałtowne i chaotyczne obracanie kierownicą "zdezorientuje" system, który nie znając obranego kierunku, nie będzie w stanie odpowiednio zareagować. Jakich jeszcze zasad dotyczących układu należy przestrzegać? Absolutnie zabronione jest montowanie go w pojeździe, który nie był fabrycznie wyposażony w ten system. Niebezpieczeństwo może stanowić też przełożenie układu z jednego samochodu do drugiego, ponieważ zawiera on wiele składowych zespolonych z fabrycznymi sterownikami silnika i czujnikami ulokowanymi w różnych częściach samochodu. Wszelkie mankamenty układów należy naprawiać, wykorzystując nowe i oryginalne części. Aby system ESP działał poprawnie i zmniejszał ryzyko wypadku, prawidłowo musi funkcjonować też układ hamulcowy, w dobrej kondycji powinno być też zawieszenie. W przypadku zaobserwowania migającej kontrolki układu toru jazdy, bardzo ważne jest zwolnienie, aby uniknąć zbędnej interwencji systemu.
Technologia teraźniejszości i... przyszłości
Chociaż może się wydawać, że o systemie stabilizacji powiedziano już niemal wszystko, rozwiązanie to nadal przyciąga uwagę kierowców - zarówno początkujących, jak i tych, którzy mają za sobą setki tysięcy przejechanych kilometrów. Zdaniem specjalistów wprowadzenie układu ESP w postaci seryjnego elementu wyposażenia samochodów znacząco przyczyniło się do ograniczenia najtragiczniejszych w skutkach wypadków. Przeprowadzone testy i badania dowodzą, że dalsze prace nad systemem i jego permanentne udoskonalanie są niezbędne, aby jeszcze bardziej przyczynić się do podniesienia poziomu bezpieczeństwa użytkowników dróg. Oczywiście należy mieć na uwadze, że nie istnieje idealny system, który chroniłby kierowcę podczas jazdy z nadmierną prędkością w chwili wchodzenia w zakręty. Tylko rozważna jazda pozwala na zminimalizowanie interwencji układu stabilizacji, chociaż trzeba przyznać, że mając system ESP na pokładzie można poczuć się bezpieczniej.
